شناخت و مدیریت آسم در کودکان

مقدمه: آشنایی با آسم در کودکان

آسم در کودکان یک بیماری مزمن ریوی است که با التهاب و باریک شدن آسان مجاری تنفسی (لوله‌هایی که هوا را به داخل و خارج ریه‌ها می‌برند) در پاسخ به محرک‌های خاص مشخص می‌شود . این محرک‌ها می‌توانند شامل استنشاق گرده، ابتلا به سرماخوردگی یا سایر عفونت‌های تنفسی باشند . در طول حمله آسم، پوشش داخلی این مجاری متورم می‌شود، عضلات اطراف آن‌ها سفت می‌شوند و مخاط بیشتری تولید می‌شود . این تغییرات منجر به باریک شدن بیشتر مجاری تنفسی و در نتیجه، دشواری در تنفس برای کودک می‌شود .

اگرچه آسم در کودکان بیماری متفاوتی از آسم در بزرگسالان نیست، اما کودکان با چالش‌های منحصربه‌فردی روبرو هستند . این بیماری یکی از علل اصلی مراجعه کودکان به بخش‌های اورژانس، بستری شدن در بیمارستان و غیبت از مدرسه به شمار می‌رود . در برخی از کودکان، آسم کنترل نشده می‌تواند منجر به حملات خطرناک آسم شود . مدیریت صحیح این بیماری از اهمیت بالایی برخوردار است؛ زیرا می‌تواند به کنترل علائم آزاردهنده روزانه، پیشگیری از حملات آسم و جلوگیری از آسیب به ریه‌های در حال رشد کودکان کمک کند . با درمان مناسب، کودکان مبتلا به آسم قادر خواهند بود زندگی فعال و طبیعی داشته باشند و از غیبت‌های ناشی از بیماری در مدرسه جلوگیری کنند . در مقابل، عدم کنترل آسم می‌تواند عوارض جدی متعددی از جمله حملات شدید آسم که نیاز به درمان فوری یا بستری شدن در بیمارستان دارند، کاهش دائمی عملکرد ریه و اختلال در فعالیت‌های روزمره کودک را به دنبال داشته باشد .

آسم چگونه بر ریه‌های کودکان تأثیر می‌گذارد؟

در کودکان مبتلا به آسم، مجاری تنفسی به طیف وسیعی از محرک‌ها واکنش بیش از حد نشان می‌دهند . این محرک‌ها می‌توانند شامل آلرژن‌های موجود در هوا مانند گرده گیاهان، آلودگی هوا، عفونت‌های ویروسی مانند سرماخوردگی، ورزش و حتی تغییرات آب و هوایی باشند . این واکنش غیرطبیعی منجر به التهاب مزمن یا طولانی‌مدت در دیواره مجاری تنفسی می‌شود . این التهاب باعث تورم و قرمزی در مجاری تنفسی شده و آن‌ها را نسبت به محرک‌ها حساس‌تر می‌کند .

علاوه بر التهاب، در طول حمله آسم، عضلات صاف اطراف مجاری تنفسی منقبض می‌شوند . این انقباض، که به آن برونکواسپاسم نیز گفته می‌شود، باعث باریک‌تر شدن مجاری تنفسی و کاهش جریان هوا می‌شود . همچنین، مجاری تنفسی در افراد مبتلا به آسم، به ویژه در هنگام التهاب، مخاط بیشتری نسبت به حالت عادی تولید می‌کنند . این مخاط غلیظ می‌تواند مجاری تنفسی باریک شده را بیشتر مسدود کرده و تنفس را برای کودک دشوارتر سازد . در نتیجه این تغییرات، عبور هوا به داخل و خارج ریه‌های کودک با مشکل مواجه می‌شود . این امر منجر به بروز علائمی مانند خس‌خس سینه (صدای سوت‌مانند که معمولاً هنگام بازدم شنیده می‌شود)، تنگی نفس (احساس کمبود هوا)، سرفه (که اغلب در شب یا هنگام ورزش بدتر می‌شود) و احساس فشار یا سنگینی در قفسه سینه می‌گردد . در موارد شدیدتر، کودک ممکن است برای نفس کشیدن تلاش بیشتری کند و از عضلات گردن و شکم خود کمک بگیرد. علائمی مانند گشاد شدن سوراخ‌های بینی و فرورفتگی پوست بین دنده‌ها یا بالای استخوان ترقوه هنگام دم نیز ممکن است مشاهده شود .

علل و عوامل خطر ابتلا به آسم در کودکان

ابتلا به آسم در کودکان ناشی از تعامل پیچیده بین عوامل ژنتیکی و محیطی است .

نقش ژنتیک و سابقه خانوادگی

آسم اغلب در خانواده‌ها دیده می‌شود و کودکانی که والدین یا خواهر و برادر مبتلا به آسم دارند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به این بیماری قرار دارند . به عنوان مثال، اگر یک والد به آسم مبتلا باشد، احتمال ابتلای فرزند به این بیماری حدود 25 درصد است و اگر هر دو والد مبتلا باشند، این خطر به 50 درصد افزایش می‌یابد . مطالعات انجام شده بر روی دوقلوها نیز نشان داده است که عوامل ژنتیکی نقش مهمی در تعیین خطر ابتلا به آسم دارند، اما عوامل محیطی نیز در بروز و شدت بیماری مؤثر هستند . تحقیقات ژنتیکی نشان داده است که برخی ژن‌های خاص با افزایش خطر ابتلا به آسم در کودکان مرتبط هستند . با این حال، هیچ ژن واحدی به عنوان عامل اصلی آسم شناخته نشده است و به نظر می‌رسد که این بیماری ناشی از تعامل پیچیده بین چندین ژن مختلف و عوامل محیطی است .

تأثیر آلرژی‌ها

آلرژی‌ها نقش مهمی در ابتلا و تشدید آسم در کودکان ایفا می‌کنند. بسیاری از کودکان مبتلا به آسم، به ویژه آن‌هایی که به آسم آلرژیک مبتلا هستند، به مواد حساسیت‌زا (آلرژن‌ها) مانند گرد و غبار، کنه‌های موجود در گرد و غبار منزل، شوره حیوانات خانگی، گرده گیاهان (درختان، علف‌ها و گل‌ها) و کپک حساسیت دارند . هنگامی که کودکان مبتلا به آسم آلرژیک در معرض این مواد قرار می‌گیرند، سیستم ایمنی بدن آن‌ها واکنش نشان داده و مواد شیمیایی مانند هیستامین ترشح می‌کند که می‌تواند باعث التهاب و باریک شدن مجاری تنفسی شده و علائم آسم را تحریک کند . کودکانی که به سایر بیماری‌های مرتبط با آلرژی مانند اگزما (درماتیت آتوپیک)، تب یونجه (رینیت آلرژیک) یا آلرژی‌های غذایی مبتلا هستند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به آسم قرار دارند .

عوامل محیطی

عوامل محیطی متعددی می‌توانند در ایجاد آسم در کودکان نقش داشته باشند و همچنین علائم آن را تشدید کنند. قرار گرفتن در معرض آلودگی هوا، هم در داخل و هم در خارج از منزل، خطر ابتلا به آسم را در کودکان افزایش می‌دهد و می‌تواند حملات آسم را تحریک کند . دود سیگار، به ویژه قرار گرفتن در معرض دود دست دوم و سوم، نیز یک عامل خطر مهم برای ابتلا به آسم در دوران کودکی و یک محرک شایع برای حملات آسم به شمار می‌رود . مواد حساسیت‌زای خانگی مانند گرد و غبار، کنه‌ها، شوره حیوانات خانگی، کپک و فضولات سوسک‌ها نیز می‌توانند محرک‌های قوی برای آسم در کودکان باشند . علاوه بر این، قرار گرفتن در معرض برخی مواد شیمیایی خانگی مانند مواد شوینده قوی و بوهای تند نیز می‌تواند علائم آسم را در کودکان حساس تحریک کند .

سایر عوامل خطر

علاوه بر عوامل ژنتیکی، آلرژی و عوامل محیطی، عوامل خطر دیگری نیز برای ابتلا به آسم در کودکان وجود دارد. عفونت‌های تنفسی ویروسی مانند سرماخوردگی و آنفولانزا، به ویژه در اوایل دوران کودکی، می‌توانند خطر ابتلا به آسم را افزایش دهند و همچنین محرک‌های شایع برای حملات آسم باشند . چاقی نیز به عنوان یک عامل خطر برای ابتلا به آسم در کودکان شناخته شده است و کودکان چاق ممکن است علائم شدیدتری را تجربه کنند . همچنین، مطالعات نشان داده‌اند که برخی نژادها و قومیت‌ها، مانند کودکان سیاه‌پوست، آفریقایی-آمریکایی و پورتوریکویی، در مقایسه با سایر گروه‌ها، بیشتر در معرض خطر ابتلا به آسم قرار دارند . جنسیت نیز ممکن است نقش داشته باشد؛ به طوری که در دوران کودکی، آسم در پسران شایع‌تر است، اما در دوران نوجوانی شیوع آن در دختران بیشتر می‌شود . علاوه بر این، بیماری ریفلاکس معده به مری (GERD) نیز ممکن است علائم آسم را در برخی کودکان بدتر کند .

علائم شایع آسم در کودکان در سنین مختلف

علائم آسم در کودکان می‌تواند از فردی به فرد دیگر متفاوت باشد و همچنین ممکن است با گذشت زمان تغییر کند . شدت علائم نیز می‌تواند از خفیف تا شدید متغیر باشد و ممکن است به طور مداوم یا فقط گهگاه رخ دهند . در زیر به برخی از علائم شایع آسم در کودکان در سنین مختلف اشاره می‌شود:

علائم در نوزادان

• سرفه مکرر: سرفه ممکن است تنها علامت آسم در برخی نوزادان باشد و اغلب در شب یا هنگام تغذیه بدتر می‌شود .
• خس‌خس سینه: صدای سوت‌مانند با زیر و بم بالا که معمولاً هنگام بازدم شنیده می‌شود .
• تنگی نفس یا تنفس سریع و سطحی: نوزاد ممکن است برای نفس کشیدن تلاش کند یا تنفس او سریع‌تر از حد معمول باشد .
• مشکل در تغذیه یا مکیدن: به دلیل تنگی نفس، نوزاد ممکن است در هنگام شیر خوردن یا مکیدن پستانک دچار مشکل شود .
• بی‌قراری و خستگی زودرس: نوزاد ممکن است به دلیل تلاش برای تنفس، بی‌قرار و زود خسته شود .
• حرکت بیشتر شکم هنگام تنفس و گشاد شدن سوراخ‌های بینی: این علائم نشان‌دهنده تلاش بیشتر نوزاد برای تنفس است .
• رنگ کبود پوست و ناخن‌ها: این علامت در موارد شدید و نشان‌دهنده کمبود اکسیژن است .

علائم در کودکان نوپا و پیش‌دبستانی

کودکان در این گروه سنی ممکن است علائمی مشابه نوزادان داشته باشند، اما با رشد توانایی‌های کلامی، ممکن است بتوانند از احساس تنگی نفس یا درد در قفسه سینه (به صورت غیرمستقیم، مثلاً به عنوان درد شکم) شکایت کنند . سرفه‌هایی که با فعالیت بدنی، خنده، گریه یا قرار گرفتن در معرض دود تنباکو بدتر می‌شوند، نیز در این سنین شایع است . کاهش سطح فعالیت در مقایسه با سایر کودکان همسن نیز می‌تواند نشانه‌ای از آسم باشد .

علائم در کودکان سنین مدرسه و نوجوانان

در کودکان سنین مدرسه و نوجوانان، علائم آسم ممکن است مشابه کودکان کوچکتر باشد، اما آن‌ها معمولاً می‌توانند علائم خود را به طور واضح‌تر بیان کنند، از جمله تنگی نفس، احساس فشار یا سنگینی در قفسه سینه . اجتناب از ورزش یا فعالیت‌های بدنی به دلیل مشکلات تنفسی نیز در این گروه سنی شایع است . بیدار شدن از خواب در شب به دلیل سرفه یا تنگی نفس نیز می‌تواند نشانه‌ای از آسم کنترل نشده باشد .

تشخیص علائم خفیف، متوسط و شدید

شدت علائم آسم می‌تواند متفاوت باشد و تشخیص آن به والدین در تعیین زمان مناسب برای مداخله و جستجوی مراقبت پزشکی کمک می‌کند:

• علائم خفیف: ممکن است شامل خس‌خس خفیف که فقط هنگام بازدم شنیده می‌شود، سرفه خفیف و گاه به گاه، یا سرفه یا خس‌خس هنگام هیجان یا فعالیت بدنی باشد . کودک معمولاً می‌تواند به طور عادی صحبت کند و فعالیت‌های روزمره خود را انجام دهد .
• علائم متوسط: شامل مشکلات تنفسی واضح‌تر که ممکن است باعث شود کودک نتواند جملات کامل را به راحتی بیان کند، سرفه مداوم و شنیده شدن صدای خس‌خس سینه حتی در حالت استراحت است . کودک ممکن است در انجام فعالیت‌های عادی دچار مشکل شود .
• علائم شدید: نشان‌دهنده یک وضعیت اورژانسی است و شامل تنگی نفس شدید در حالت استراحت، ناتوانی در صحبت کردن بیش از یک یا دو کلمه در هر بار، خس‌خس بلند (اگرچه در موارد بسیار شدید ممکن است به دلیل جریان هوای بسیار کم، خس‌خس شنیده نشود)، استفاده از عضلات گردن و شکم برای تنفس، فرورفتگی شدید پوست بین دنده‌ها یا بالای استخوان ترقوه هنگام دم، رنگ پریدگی یا کبودی لب‌ها و زبان، و کاهش سطح هوشیاری است . در صورت مشاهده این علائم، باید فوراً به دنبال مراقبت پزشکی بود .

روش‌های تشخیص آسم در کودکان

تشخیص آسم در کودکان معمولاً بر اساس ترکیبی از معاینه فیزیکی، بررسی سابقه پزشکی و انجام تست‌های مختلف صورت می‌گیرد .

معاینه فیزیکی و بررسی سابقه پزشکی

پزشک ابتدا در مورد علائم کودک، زمان شروع و دفعات بروز آن‌ها، عوامل تشدیدکننده و تسکین‌دهنده علائم و همچنین سابقه خانوادگی آسم و آلرژی سؤال خواهد کرد . در طول معاینه فیزیکی، پزشک با استفاده از گوشی پزشکی به صدای تنفس کودک گوش می‌دهد تا علائمی مانند خس‌خس سینه را تشخیص دهد . همچنین ممکن است علائم دیگری مانند تنفس سریع، استفاده از عضلات فرعی برای تنفس و وضعیت عمومی کودک را ارزیابی کند . پزشک همچنین ممکن است به دنبال علائم مرتبط با آلرژی مانند بثورات پوستی، التهاب یا ترشحات بینی نیز بگردد .

تست‌های عملکرد ریوی

برای کودکان بالای 5 سال، تست‌های عملکرد ریوی می‌توانند به تشخیص و ارزیابی شدت آسم کمک کنند .

• اسپیرومتری: این تست میزان هوایی که کودک می‌تواند در یک ثانیه با فشار از ریه‌های خود خارج کند (FEV1) و همچنین حجم کل هوایی که می‌تواند با فشار خارج کند (FVC) را اندازه‌گیری می‌کند . این تست می‌تواند نشان دهد که آیا مجاری تنفسی باریک شده‌اند و همچنین میزان پاسخ آن‌ها به داروهای بازکننده برونش (برونکودیلاتورها) را ارزیابی کند .
• تست پیک فلو: این تست با استفاده از دستگاه کوچکی به نام پیک فلومتر انجام می‌شود و حداکثر سرعتی که کودک می‌تواند هوا را از ریه‌های خود خارج کند را اندازه‌گیری می‌کند . این تست به ویژه برای نظارت بر آسم در خانه و تشخیص زودهنگام بدتر شدن آن مفید است .

تست‌های آلرژی

اگر پزشک مشکوک باشد که آلرژی‌ها نقش مهمی در آسم کودک دارند، ممکن است تست‌های آلرژی را توصیه کند . این تست‌ها می‌توانند به شناسایی مواد حساسیت‌زای خاص (آلرژن‌ها) که ممکن است علائم آسم کودک را تحریک کنند، کمک کنند . تست‌های آلرژی می‌توانند شامل تست پوستی (که در آن مقدار کمی از آلرژن‌های مختلف روی پوست قرار داده می‌شود و واکنش بررسی می‌شود) یا تست خون (که در آن سطح آنتی‌بادی‌های خاص در خون اندازه‌گیری می‌شود) باشند .

سایر ملاحظات تشخیصی

در برخی موارد، ممکن است برای رد سایر بیماری‌ها با علائم مشابه آسم، مانند عفونت‌های تنفسی (مانند برونشیولیت)، ریفلاکس اسید معده به مری یا مشکلات ساختاری در مجاری تنفسی، آزمایش‌های دیگری مانند عکسبرداری از قفسه سینه انجام شود . در کودکان کوچکتر از 5 سال که انجام تست‌های عملکرد ریوی دقیق دشوار است، پزشک ممکن است بر اساس علائم و پاسخ کودک به داروهای آسم، تشخیص را مطرح کند . همچنین، تست اکسید نیتریک بازدم (FeNO) ممکن است برای ارزیابی میزان التهاب در مجاری تنفسی استفاده شود .

داروهای مورد استفاده برای کنترل آسم در کودکان

داروهای مورد استفاده برای کنترل آسم در کودکان به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند: داروهای تسکین‌دهنده سریع و داروهای پیشگیری‌کننده .

داروهای تسکین‌دهنده سریع (برونکودیلاتورها)

این داروها که به عنوان داروهای “نجات” یا “اورژانسی” نیز شناخته می‌شوند، برای تسکین سریع علائم آسم مانند خس‌خس سینه، سرفه و تنگی نفس در هنگام حمله آسم استفاده می‌شوند . آلبوترول یکی از شایع‌ترین و پرمصرف‌ترین داروهای تسکین‌دهنده سریع است . این داروها با باز کردن (گشاد کردن) مجاری تنفسی باریک شده عمل می‌کنند و معمولاً از طریق استنشاق با استفاده از دستگاه‌های استنشاقی (مانند MDI با اسپیسر یا DPI) یا نبولایزرها مصرف می‌شوند . اگر کودک شما به طور مکرر (بیش از دو بار در هفته) به داروهای تسکین‌دهنده سریع نیاز دارد، این نشان می‌دهد که آسم او به خوبی کنترل نشده است و نیاز به تنظیم برنامه درمانی دارد .

داروهای پیشگیری‌کننده

این داروها که به عنوان داروهای “کنترل‌کننده” یا “نگهدارنده” نیز شناخته می‌شوند، برای کاهش التهاب در مجاری تنفسی و پیشگیری از حملات آسم استفاده می‌شوند . این داروها معمولاً به صورت روزانه و به طور منظم مصرف می‌شوند، حتی زمانی که کودک هیچ علامتی ندارد . انواع مختلفی از داروهای پیشگیری‌کننده وجود دارد:

• کورتیکواستروئیدهای استنشاقی (Inhaled Corticosteroids – ICS): این داروها مانند فلوتیکازون، بودزوناید و بکلومتازون، مؤثرترین داروهای پیشگیری‌کننده برای بسیاری از کودکان مبتلا به آسم هستند. آن‌ها با کاهش التهاب در مجاری تنفسی عمل می‌کنند و به پیشگیری از علائم و حملات آسم کمک می‌کنند .
• تعدیل‌کننده‌های لوکوترین (Leukotriene Modifiers): این داروها مانند مونتلوکاست، داروهای خوراکی هستند که با مسدود کردن عملکرد مواد شیمیایی به نام لوکوترین‌ها که باعث التهاب و باریک شدن مجاری تنفسی می‌شوند، به جلوگیری از علائم آسم کمک می‌کنند .
• داروهای ترکیبی (Combination Medications): این داروها شامل ترکیبی از یک کورتیکواستروئید استنشاقی و یک داروی طولانی‌اثر بازکننده برونش (Long-Acting Beta-Agonist – LABA) هستند. آن‌ها برای کودکانی که آسم آن‌ها با کورتیکواستروئیدهای استنشاقی به تنهایی به خوبی کنترل نمی‌شود، استفاده می‌شوند .
• داروهای بیولوژیک (Biologics): این داروها برای درمان آسم شدید آلرژیک که با سایر داروها به خوبی کنترل نمی‌شود، در کودکان بزرگتر (معمولاً 6 سال به بالا) ممکن است توسط پزشک متخصص تجویز شوند .

نحوه صحیح استفاده از دستگاه‌های استنشاقی و اسپیسرها

استفاده صحیح از دستگاه‌های استنشاقی (Inhalers) برای اطمینان از رسیدن دارو به طور مؤثر به ریه‌های کودک بسیار مهم است . انواع مختلفی از دستگاه‌های استنشاقی وجود دارد، از جمله دستگاه‌های استنشاقی با دوز اندازه‌گیری شده (Metered-Dose Inhalers – MDIs) و دستگاه‌های استنشاقی پودر خشک (Dry Powder Inhalers – DPIs) . اسپیسرها (Spacers) لوله‌هایی هستند که به دستگاه استنشاقی MDI متصل می‌شوند و به کودک کمک می‌کنند تا دارو را راحت‌تر و مؤثرتر استنشاق کند، به ویژه برای کودکان کوچکتر که ممکن است هماهنگ کردن دم و فشردن دستگاه برایشان دشوار باشد . کودکان کوچکتر ممکن است به ماسک صورت متصل به اسپیسر نیاز داشته باشند تا اطمینان حاصل شود که تمام دارو استنشاق می‌شود .

نبولایزرها

نبولایزرها دستگاه‌هایی هستند که دارو را به صورت ذرات ریز (مه) تبدیل می‌کنند که کودک می‌تواند آن را از طریق ماسک صورت یا دهانی استنشاق کند . نبولایزرها می‌توانند دوزهای بیشتری از دارو را نسبت به دستگاه‌های استنشاقی به ریه‌ها برسانند و اغلب برای کودکان بسیار کوچک یا در موارد حملات شدید آسم که نیاز به دوزهای بالاتر دارو است، استفاده می‌شوند .

مدیریت روزانه آسم در کودکان

مدیریت مؤثر آسم در کودکان نیازمند یک رویکرد جامع است که شامل ایجاد یک برنامه عملی، استفاده صحیح از داروها و شناسایی و اجتناب از محرک‌های آسم می‌شود.

ایجاد یک برنامه عملی برای آسم

برنامه عملی آسم یک برنامه مکتوب است که به طور مشترک توسط پزشک، والدین و کودک (در صورت امکان) تهیه می‌شود . این برنامه شامل اطلاعات مهمی در مورد داروهای مصرفی کودک (نوع، دوز و زمان مصرف)، نحوه تشخیص و مدیریت علائم آسم و اقدامات لازم در صورت بروز حمله آسم است . برنامه عملی آسم معمولاً از یک سیستم منطقه‌ای رنگی (سبز، زرد، قرمز) استفاده می‌کند که نشان‌دهنده سطح کنترل آسم کودک است و اقدامات مربوط به هر منطقه را مشخص می‌کند . منطقه سبز نشان‌دهنده کنترل خوب آسم است، منطقه زرد نشان‌دهنده بدتر شدن آسم است و منطقه قرمز نشان‌دهنده یک وضعیت اورژانسی است که نیاز به مراقبت فوری پزشکی دارد .

استفاده از دستگاه پیک فلومتر

برای کودکان بزرگتر (معمولاً بالای 6 سال)، استفاده منظم از دستگاه پیک فلومتر می‌تواند به نظارت بر عملکرد ریه و تشخیص زودهنگام بدتر شدن آسم کمک کند . والدین و کودک باید آموزش ببینند که چگونه به درستی از پیک فلومتر استفاده کنند و چگونه نتایج را ثبت و تفسیر کنند . نتایج پیک فلو باید در برنامه عملی آسم کودک ثبت شود تا بتوان از آن برای راهنمایی در مورد تنظیم داروها و زمان مراجعه به پزشک استفاده کرد .

شناسایی و اجتناب از محرک‌های آسم در محیط خانه، مدرسه و خارج از منزل

شناخت محرک‌های خاص آسم کودک و تلاش برای اجتناب از آن‌ها یک بخش حیاتی از مدیریت روزانه آسم است . این محرک‌ها می‌توانند شامل آلرژن‌ها (مانند گرد و غبار، کنه، شوره حیوانات، گرده، کپک)، آلودگی هوا، دود سیگار، ورزش، تغییرات آب و هوا، عفونت‌های تنفسی و مواد شیمیایی یا بوهای خاص باشند .

در خانه، اقداماتی مانند شستشوی مکرر ملحفه با آب داغ، استفاده از روکش‌های ضد آلرژی برای تشک و بالش، جاروبرقی کشیدن منظم با فیلتر HEPA، و کنترل رطوبت می‌تواند به کاهش مواجهه با گرد و غبار و کنه کمک کند . اجتناب از نگهداری حیوانات خانگی با خز یا پر، یا حداقل محدود کردن آن‌ها به مناطق خاصی از خانه و شستشوی منظم آن‌ها نیز توصیه می‌شود . حفظ تهویه مناسب در خانه و جلوگیری از تجمع کپک نیز مهم است .

در مدرسه، والدین باید با مسئولین مدرسه و معلمان در مورد آسم کودک خود صحبت کنند و اطمینان حاصل کنند که آن‌ها از برنامه عملی آسم کودک آگاه هستند و می‌دانند در صورت بروز حمله آسم چه کاری باید انجام دهند . همچنین باید از اجتناب کودک از محرک‌های شناخته شده در مدرسه (مانند ورزش شدید در هوای سرد یا قرار گرفتن در معرض مواد حساسیت‌زا) اطمینان حاصل شود .

در خارج از منزل، اجتناب از قرار گرفتن در معرض دود سیگار و آلودگی هوا، به ویژه در روزهایی که سطح آلودگی بالاست، مهم است . در فصل‌هایی که سطح گرده بالاست، ممکن است لازم باشد فعالیت‌های خارج از منزل کودک محدود شود .

نشانه‌ها و علائم هشداردهنده حمله آسم در کودکان

تشخیص زودهنگام علائم هشداردهنده حمله آسم و اقدام سریع می‌تواند از بروز عوارض جدی جلوگیری کند.

علائم حمله آسم خفیف، متوسط و شدید

• حمله آسم خفیف: ممکن است با خس‌خس خفیف، سرفه کم، یا سرفه یا خس‌خس هنگام فعالیت بدنی همراه باشد . کودک معمولاً می‌تواند به راحتی صحبت کند و فعالیت‌های روزمره خود را انجام دهد .
• حمله آسم متوسط: شامل مشکلات تنفسی واضح‌تر، سرفه مداوم، مشکل در صحبت کردن جملات کامل و شنیده شدن صدای خس‌خس سینه است . کودک ممکن است در انجام فعالیت‌های عادی دچار مشکل شود و نیاز به استفاده از داروی تسکین‌دهنده سریع داشته باشد .
• حمله آسم شدید: یک وضعیت اورژانسی است و با علائمی مانند تنگی نفس شدید حتی در حالت استراحت، ناتوانی در صحبت کردن بیش از یک یا دو کلمه در هر بار، خس‌خس بلند (اگرچه در موارد بسیار شدید ممکن است به دلیل جریان هوای بسیار کم، خس‌خس شنیده نشود)، استفاده از عضلات گردن و شکم برای تنفس (کشیدگی عضلات فرعی)، فرورفتگی شدید پوست بین دنده‌ها یا بالای استخوان ترقوه هنگام دم، رنگ پریدگی یا کبودی لب‌ها و ناخن‌ها و کاهش سطح هوشیاری مشخص می‌شود .

اقدامات لازم در هنگام حمله آسم

در صورت بروز حمله آسم در کودک، باید فوراً طبق برنامه عملی آسم او عمل کنید . استفاده از داروی تسکین‌دهنده سریع (معمولاً آلبوترول) طبق دستور پزشک اولین قدم است . کودک را در وضعیت راحت بنشانید و او را آرام کنید . اگر علائم پس از استفاده از داروی تسکین‌دهنده بهبود نیافت یا بدتر شد، باید فوراً با اورژانس تماس بگیرید .

چه زمانی باید به دنبال مراقبت فوری پزشکی بود

در صورت مشاهده هر یک از علائم زیر در کودک، باید فوراً به دنبال مراقبت پزشکی اورژانسی باشید:

• مشکل شدید در تنفس یا نفس نفس زدن .
• عدم توانایی در صحبت کردن جملات کامل یا صحبت کردن فقط در حد چند کلمه .
• استفاده از عضلات گردن و شکم برای نفس کشیدن (کشیدگی عضلات فرعی) .
• کبودی لب‌ها یا ناخن‌ها .
• عدم بهبود علائم پس از استفاده از داروی تسکین‌دهنده سریع .
• کاهش سطح هوشیاری یا گیجی .

نتیجه‌گیری: توانمندسازی والدین و مراقبین در مدیریت آسم کودکان

آسم در کودکان یک بیماری مزمن است، اما با شناخت دقیق، مدیریت صحیح و همکاری نزدیک با پزشکان و سایر متخصصان مراقبت‌های بهداشتی، می‌توان آن را به خوبی کنترل کرد . والدین و مراقبین نقش حیاتی در مدیریت آسم کودکان دارند. آن‌ها با شناخت علائم، عوامل خطر و محرک‌های آسم، و همچنین با پیروی از برنامه عملی آسم کودک و استفاده صحیح از داروها، می‌توانند به کودک خود کمک کنند تا زندگی سالم و فعالی داشته باشد و از بروز حملات آسم جلوگیری کنند . آموزش و آگاهی والدین و کودکان در مورد آسم و نحوه مدیریت آن از اهمیت بسزایی برخوردار است .

جدول 1: سطوح شدت آسم در کودکان

جدول 2: مقایسه داروهای تسکین‌دهنده سریع و پیشگیری‌کننده آسم

Works cited

1. www.mayoclinic.org,

2. Childhood asthma – Symptoms & causes – Mayo Clini

3. Asthma in Children | Johns Hopkins Medicine,

4. Asthma in Children: Symptoms, Causes & Treatment – Cleveland Clinic

5. Common Questions About Asthma in Kids | Connecticut Children’s

6. Asthma in Children | Asthma Symptoms – MedlinePlus

7. Asthma in children | Better Health Channel,

• مدیریت آسم در کودکان: راهنمای جامع برای والدین در خانه
• حمله پانیک
• آسم در کودکان
• تاثیر آسم بر حافظه کودکان
• علل سرفه شبانه در کودکان