بیش فعالی در کودکان: مدیریت بهتر
اختلال کم‌توجهی-بیش‌فعالی (ADHD) یک اختلال رفتاری رشدی است که معمولاً در دوران کودکی شروع می‌شود و می‌تواند تا بزرگسالی ادامه یابد. این اختلال با مشکلاتی در توجه، تمرکز، کنترل تکانه‌ها و فعالیت بیش از حد همراه است. افراد مبتلا به ADHD ممکن است در انجام وظایف روزمره، تحصیل، کار و روابط اجتماعی دچار مشکل شوند
آموزش والدین یکی از مهم‌ترین جنبه‌های درمان ADHD است. والدین نقش بسیار مهمی در ایجاد محیطی حمایتی و کمک به کودک برای مدیریت علائم دارند. در ادامه، برخی از روش‌های موثر برای آموزش والدین ارائه می‌شود:
اهمیت آموزش والدین
- درک بهتر ADHD: با درک بهتر ماهیت ADHD، والدین می‌توانند رفتارهای کودک را بهتر درک کرده و واکنش‌های مناسب‌تری نشان دهند. این شامل شناخت علائم ADHD و تفاوت‌های آن با سایر اختلالات رفتاری است.
- ایجاد محیطی سازگار: آموزش والدین به ایجاد محیطی سازگار و ساختارمند کمک می‌کند که در آن کودک بتواند بهتر عمل کند. این محیط باید شامل قوانین و روتین‌های مشخص باشد.
- کاهش تنش در خانواده: با یادگیری مهارت‌های ارتباطی موثر، والدین می‌توانند تنش در خانواده را کاهش دهند و روابط خود را با کودک تقویت کنند. این شامل تکنیک‌های مدیریت استرس و حل تعارضات است.
- افزایش اعتماد به نفس کودک: با حمایت و تشویق والدین، کودک اعتماد به نفس خود را افزایش داده و احساس توانمندی بیشتری می‌کند. این شامل تشویق به موفقیت‌های کوچک و بزرگ کودک است.
روش‌های آموزش والدین
- آموزش مهارت‌های رفتاری: والدین یاد می‌گیرند چگونه رفتارهای مثبت کودک را تقویت کرده و رفتارهای نامطلوب را کاهش دهند. این شامل استفاده از تقویت مثبت و تکنیک‌های مدیریت رفتار است.
- برنامه‌ریزی ساختاری: ایجاد یک برنامه روزانه منظم و پیش‌بینی‌پذیر می‌تواند به کودک کمک کند تا بهتر سازماندهی شود و کارهای خود را به پایان برساند. این برنامه باید شامل زمان‌های مشخص برای فعالیت‌های مختلف باشد.
- ایجاد روتین: ایجاد روتین‌های روزانه برای فعالیت‌های مختلف مانند خواب، غذا خوردن و انجام تکالیف می‌تواند به کودک کمک کند تا احساس امنیت بیشتری داشته باشد.
- ارتباط موثر: والدین یاد می‌گیرند چگونه با کودک خود به طور موثر ارتباط برقرار کنند، به احساسات او توجه کنند و به سوالاتش پاسخ دهند. این شامل استفاده از زبان ساده و واضح و حفظ تماس چشمی است.
- حل مسئله: والدین یاد می‌گیرند چگونه مشکلات و تعارضات را به صورت مسالمت‌آمیز حل کنند. این شامل تکنیک‌های مذاکره و حل مسئله است.
- مدیریت خشم: والدین یاد می‌گیرند چگونه خشم خود و کودک را مدیریت کنند و از روش‌های سالم برای بیان احساسات استفاده کنند. این شامل تکنیک‌های آرام‌سازی و مدیریت استرس است.
تکنیک‌های عملی برای والدین
- تقویت مثبت: رفتارهای مثبت کودک را به طور مداوم تشویق کنید. این شامل استفاده از پاداش‌های کوچک و تشویق‌های کلامی است.
- تعیین اهداف کوچک و واقع‌بینانه: اهدافی را برای کودک تعیین کنید که قابل دستیابی باشند و او را به تلاش بیشتر تشویق کنند. این اهداف باید مشخص و قابل اندازه‌گیری باشند.
- استفاده از نمودارهای رفتاری: از نمودارهای رفتاری برای پیگیری پیشرفت کودک استفاده کنید. این نمودارها می‌توانند به کودک کمک کنند تا پیشرفت خود را ببیند و انگیزه بیشتری پیدا کند.
- ایجاد محیطی آرام و بدون حواس‌پرتی: محیطی را برای کودک فراهم کنید که برای مطالعه و انجام تکالیف مناسب باشد. این شامل کاهش عوامل حواس‌پرتی مانند تلویزیون و دستگاه‌های الکترونیکی است.
- همکاری با مدرسه: با معلم کودک همکاری کنید تا یک برنامه آموزشی مناسب برای او طراحی شود. این شامل جلسات منظم با معلم و مشاور مدرسه است.
اهمیت حمایت اجتماعی
والدین کودکان مبتلا به ADHD نیاز به حمایت اجتماعی دارند. شرکت در گروه‌های حمایتی و صحبت با سایر والدینی که با مشکلات مشابه مواجه هستند می‌تواند بسیار مفید باشد. این گروه‌ها می‌توانند منبعی برای تبادل تجربیات و دریافت مشاوره‌های عملی باشند.
با پیاده‌سازی این روش‌ها، والدین می‌توانند به طور مؤثری به کودک خود کمک کنند تا با ADHD کنار بیاید و زندگی موفقی داشته باشد.
توجه: این اطلاعات صرفاً جنبه اطلاع‌رسانی دارد و جایگزین مشاوره تخصصی نیست. برای دریافت مشاوره دقیق و جامع، بهتر است به یک متخصص در زمینه ADHD مراجعه کنید.
انواع بیش فعالی (ADHD)
اختلال کم‌توجهی-بیش‌فعالی (ADHD) به سه نوع اصلی تقسیم می‌شود:
- نوع کم‌توجه (Inattentive Type): افراد مبتلا به این نوع ADHD در تمرکز کردن، تکمیل وظایف و پیروی از دستورالعمل‌ها مشکل دارند. علائم بیش‌فعالی یا تکانشگری در آن‌ها کمتر دیده می‌شود¹.
- نوع بیش‌فعال-تکانشی (Hyperactive-Impulsive Type): این افراد بیشتر از بیش‌فعالی و تکانشگری رنج می‌برند. آن‌ها بی‌قرار هستند، انرژی زیادی دارند، نمی‌توانند یک جا بنشینند، زیاد صحبت می‌کنند یا تمایل دارند صحبت دیگران را قطع کنند¹.
- نوع ترکیبی (Combined Type): بیشتر افراد مبتلا به ADHD نوع ترکیبی آن را تجربه می‌کنند؛ یعنی علائم کم‌توجهی و بیش‌فعالی-تکانشگری به یک اندازه در آن‌ها وجود دارد¹.
درمان دارویی ADHD
درمان دارویی یکی از روش‌های اصلی مدیریت علائم ADHD است. داروهای مورد استفاده برای درمان ADHD به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند:
- داروهای محرک (Stimulants): این داروها رایج‌ترین نوع دارویی هستند که برای ADHD تجویز می‌شوند و شامل متیل‌فنیدات (مانند ریتالین و کنسرتا) و آمفتامین‌ها (مانند آدرال و ویوانس) می‌شوند. این داروها با افزایش سطح دوپامین و نوراپی‌نفرین در مغز کار می‌کنند که به بهبود تمرکز و کاهش رفتارهای بیش‌فعال و تکانشی کمک می‌کند⁵.
- داروهای غیرمحرک (Non-Stimulants): این داروها شامل اتموکستین (استراترا) و برخی داروهای ضدافسردگی می‌شوند. این داروها معمولاً زمانی تجویز می‌شوند که داروهای محرک موثر نباشند یا عوارض جانبی زیادی داشته باشند⁵.
نکات مهم در مورد دارودرمانی
- نظارت پزشک: مصرف داروهای ADHD باید تحت نظارت دقیق پزشک باشد تا دوز مناسب و نوع دارو تعیین شود.
- عوارض جانبی: داروهای ADHD ممکن است عوارض جانبی داشته باشند که شامل کاهش اشتها، مشکلات خواب، افزایش ضربان قلب و فشار خون می‌شود. مهم است که والدین و پزشک به این عوارض توجه کنند و در صورت لزوم تغییراتی در درمان ایجاد کنند⁵.
- ترکیب با درمان‌های دیگر: دارودرمانی معمولاً به تنهایی کافی نیست و باید با درمان‌های رفتاری و روان‌درمانی ترکیب شود تا بهترین نتایج حاصل شود⁶.
(10) دارو درمانی اختلال بیش فعالی (ADHD) – کلینیک روانپزشکی و روان درمانی دلوان. .
